Recentelijk gaf Rutte aan wel te willen praten met de Black Lives Matter-beweging. Ineens ziet ook hij in, met de hete adem van duizenden protesterende Nederlanders in zijn nek, dat er sprake is van racisme in dit land. Inmiddels is hij al tien jaar premier, maar nog nooit heeft hij iets gedaan tegen institutioneel racisme in onze samenleving. Sterker nog: Rutte heeft een geschiedenis met racistisch beleid en pijnlijke uitspraken.

Hetzelfde geldt voor partijen als PvdA, GroenLinks en D66, die nu de monden vol hebben met antiracismemaatregelen en -plannen. Voor de politiek is antiracisme slechts interessant wanneer het stemmen kan opleveren. Alle steun is welkom, maar met nieuwe inzichten past ook een moment van zelfreflectie voor deze partijen. Hoe maken zij al jaren onderdeel uit van het systeem waar ze nu zo gretig tegen uitspreken? En zijn ze in staat hun eigen aandeel te erkennen?

Het racisme van Rutte

Met de verkiezingen op komst en een veranderende publieke opinie, moet Rutte snel schakelen. Massale opkomsten bij demonstraties tegen institutioneel racisme maken de premier nerveus. En terecht ook: onder tien jaar Rutte konden vele levens geruïneerd worden door de Belastingdienst en politiegeweld, nog steeds floreert racisme in de arbeidsmarkt, de woningmarkt en de zorg, en een symbool van de witte suprematie in de vorm van Zwarte Piet danst in november nog rond in verschillende steden. Of je nou VVD stemt of PVV, het resultaat is hetzelfde: keiharde rechtse politiek waarin institutioneel racisme en xenofobie tot beleid worden gemaakt. De ene partij is er alleen net iets eerlijker over. Je kunt je afvragen wat schadelijker is.

De enige reden dat Rutte nu wil praten, is omdat dit politiek handig is. Rutte is immers een premier van fotomomenten en mooi-weer-praatjes voor de camera. Alles om weer een verkiezingszege binnen te halen. Toegeven dat hij zelf een behoorlijke geschiedenis heeft met racistisch beleid en uitspraken (‘je moet je invechten en als het je niet bevalt, pleur je maar op’, en zelfs een vervolging voor aanzetten tot racisme in 2007), moet hij niet aan denken. Sterker nog, nog geen 24 uur na zijn ‘handreiking’ zei de premier dat hij niks aan ‘het gevoel’ van racisme kan doen en verklaart hij Zwarte Piet weer ouderwets ‘niet-racistisch’. Deze woorden tonen aan dat hij niets begrijpt van de boosheid, pijn en zorgen van de BLM-demonstranten. Wederom faalt Rutte hier om écht leiderschap te tonen en de premier te zijn van alle Nederlanders. Door zijn politieke opportunisme laat hij wederom zien voor wie hij er wel is en voor wie niet.

Niet alleen Rutte

Maar we moeten niet alleen bij Rutte zijn. Institutioneel racisme is een systeem dat door álle partijen, met uitzondering van DENK, systematisch wordt gesteund. Wanneer we spreken over institutioneel racisme, spreken we ook over het aandeel van de PvdA, GroenLinks, de SP en D66. Al deze partijen stemden laatst nog in met een wetswijziging die de politie een extra ‘license to kill’ geeft. Het jarenlange wegkijken en niks doen van deze partijen, is hun bijdrage geweest aan een systeem dat Zwarte mensen onderdrukt.

• Jesse Klaver drong bij Rutte recentelijk aan op excuses voor het Nederlandse slavernijverleden, terwijl GroenLinks de BLM-demonstranten hard veroordeelde na het protest op de Dam. GroenLinks weigert al langer echt hard stelling te nemen tegen groeiend racisme en fascisme.
• De PvdA presenteerde maandag een driepuntenplan om racisme aan te pakken, waarin het vooral weer over ‘onderzoek’ gaat. Het is een stap vooruit, maar laat de PvdA ook eens in de spiegel kijken. De rol van voormalig minister Asscher bij de toeslagenaffaire is bijvoorbeeld nog altijd niet opgehelderd en ook het niqaabverbod kwam uit de koker van de PvdA. Vorig jaar stemden de sociaaldemocraten nog voor een PVV-motie die verzocht dat meldingen over politiegeweld geen bewijsmateriaal kunnen zijn in strafzaken. Dit zijn slechts enkele recente voorbeelden van het systematische racisme bij de PvdA, een partij die nota bene zelf jarenlang in de regering zat zonder iets tegen institutioneel racisme te doen.
• Ook de SP faalt al jaren in het benoemen, laat staan bestrijden, van institutioneel racisme. Zo heerst er al tijden een ‘eigen arbeiders eerst’ mentaliteit waarbij de belangen van Oost- en Zuid-Europese arbeiders worden verkwanseld. Daarnaast hebben we allemaal de tweet van partijleider Marijnissen gezien, die van mening is dat het gebruik van blackface en andere racistische uitingen tijdens carnaval volkomen prima zijn.
• D66 kwam maandag eveneens met een plan. Dezelfde partij die in februari nog voorstelde om arbeidsmigranten ‘uit Afrika’ tijdelijk naar Europa te halen om hier goedkope arbeid te leveren, zodat we ze daarna weer kunnen uitzetten. Het is dezelfde partij die nu nota bene ministers in het kabinet heeft zitten, de vice-premier hebben geleverd, die de afgelopen jaren ook niks deed tegen institutioneel racisme. En zelfs in dit plan stellen de liberalen voor om méér te investeren in de politie.

Tijd voor een nieuwe politiek

In Nederland moeten we ons realiseren dat racisme voortkomt uit onze koloniale geschiedenis. Zoals professor Gloria Wekker al stelde is het onwerkelijk om te denken dat dit geen sporen heeft achtergelaten in onze samenleving. Om echte stappen vooruit te zetten moeten we kijken naar deze geschiedenis, maar ook vooral ons aandeel daarin erkennen en verantwoordelijkheid nemen. Als politici ‘Black Lives Matter’ zeggen, hebben die woorden alleen maar waarde als ze de pijnlijke werkelijkheid van institutioneel racisme erkennen. De geschiedenis van onze regering toont aan dat wij de levens van zwarte mensen in deze maatschappij minder waard achten dan die van witte mensen. De werkelijkheid is dat ook hun eigen partijen sinds hun oprichting schuldig zijn aan institutioneel racisme.

Rutte en verschillende andere politieke partijen spelen momenteel een schaakspel: het gaat hen niet om daadwerkelijke vertegenwoordiging van zwarte mensen, het gaat hen enkel om stemmen en positiebehoud. Het is tijd dat we het belang van niet alleen het zien van racisme erkennen, maar ook kijken naar het ontstaan hiervan en daarmee het belang van dekolonisatie, bewustwording en onderwijs serieus nemen. Een drie- of vijfpuntenplan gaat institutioneel racisme niet oplossen. Institutioneel racisme is geen ‘themaatje’, geen klein punt ergens onderaan een partijprogramma. Institutioneel racisme zit verweven in ieder facet van deze samenleving.

Het is daarom hoog tijd voor een nieuwe politiek. Een politiek die zaken bij de wortel aanpakt en oog heeft voor het onrechtvaardige systeem waar we met elkaar in leven. Een politiek die plaats maakt voor mensen die hier daadwerkelijk over kunnen praten, waarin ruimte wordt gemaakt voor openlijk antiracisme. Niet vanwege een trend, of een hashtag, maar omdat ze de noodzaak erkennen. Omdat ze oprecht vinden dat zwarte levens er toe doen.