“Nadat de afgelopen decennia het racisme in onze streken zich vooral manifesteerde in de gedaante van islamofobie, worden tegenwoordig weer alle beschimmelde mythes over IQ-verschillen tussen zwarte en witte mensen van stal gehaald. Niet dat daarmee de griezelverhalen over de moslims zijn verdwenen of welk ander vooroordeel over welke minderheidsgroep dan ook.” Anne-Ruth Wertheim legt uit hoe het in elkaar steekt en hoe het van gedaante verandert.

Ze werd in 1934 geboren in Jakarta in Indonesia, dat toen nog een kolonie was van Nederland.Terug in Nederland bezocht zij het Amsterdams Montessori Lyceum en studeerde biologie aan de universiteit van Amsterdam. In de VS werkte zij in een Parent Cooperative Nursery School programma. De nieuwe opvoedingsmethoden die men daar ontwikkelde inspireerden haar om na terugkomst in Wageningen in 1965, samen met andere ouders, de eerste Peuterspeelzaal op te richten voor kinderen van 18 maanden tot vier jaar. De kinderen konden zich daar samen vrij ontwikkelen in hun spel terwijl de ouders de gelegenheid kregen in deeltijd betaalde arbeid te verrichten of zich op andere wijzen te emanciperen.

Van 1967 tot 1984 was Wertheim lerares biologie aan het Wagenings Lyceum. Samen met andere docenten zocht ze daar naar alternatieven voor het starre, frontale onderwijs waarin leerlingen vooral leerden met elkaar te concurreren en afleerden met elkaar samen te werken en de wereld te onderzoeken. Zij ontwikkelden een vorm van projectonderwijs die ook bruikbaar bleek in andere schooltypen en verspreidden die in het land. Zie de website www.mep.schilpdel.nl. In ‘open projectonderwijs’ leren leerlingen zelfstandig onderzoek te doen in door henzelf gevormde groepjes, naar door henzelf gekozen onderwerpen, binnen en buiten de school, en tegelijkertijd samen te werken op een gelijkwaardige manier.

Sinds 1984 zette zij haar ontwikkelingswerk in de educatie voort, zowel aan jongeren als aan volwassenen, waarbij ‘het verstandelijke’ en ‘het emotionele’ met elkaar verbonden werden in methoden die gericht waren op mondiale- en vredesvraagstukken en met name op het analyseren en bestrijden van racisme.

Haar onderzoek naar het wezen van het racisme begon met de lessen van haar vader, die socioloog was van Zuid Oost Azië, Wim F. Wertheim (1907-1998).

In een verhelderend artikel op de webiste Joop doet Anne-Ruth op basis van die lessen en hedendaagse observaties en inzichten uit de doeken wat het verschil is tussen ‘concurrentieracisme’ en ‘uitskuitingsracisme’ en hoe racisme als een kameleon van gedaante wisselt en hoe we hierop kunnen reageren.

Lees het uitgebreide stuk op joop.nl.