Gisteren heeft het gerechtshof in Nederland bepaald dat de Koninklijke Marechaussee niet meer aan etnisch profileren mag doen. BIJ1 vindt dat goed nieuws. Wat betekent het, en waarom is het zo belangrijk?

Stel je voor: je komt aan op het vliegveld na een reis naar het buitenland. Je hebt je nette kleren aan, want je reist voor je werk. Je hebt haast, want je wil naar huis. Bij de grenscontrole word je eruit gepikt, terwijl de rest mag doorlopen. Je wordt apart genomen door de Koninklijke Marechaussee, de grenspolitie die controles uitvoert op vliegvelden in Nederland. Enorm intimiderend, want niemand vertelt je waarom en je hebt niks verkeerds gedaan. Als je vraagt wat er aan de hand is, krijg je te horen dat je een verdacht profiel hebt. Wat dat verdachte profiel dan is? Dat profiel is “Nigeriaanse geldsmokkelaar”. Volgens de Marechaussee voldoe je aan dat profiel als je een “niet-Nederlands uiterlijk hebt, snellopend en keurig gekleed” bent.

Het overkwam de Eindhovenaar Mpanzu Bamenga in 2018. Onvoorstelbaar racistisch. Onvoorstelbaar vernederend en bedreigend, maar de Marechaussee vond dit heel normaal. Sterker nog, ze deden gewoon hun werk, want die risicoprofielen waren onderdeel van hun beleid om criminelen op te sporen. Mpanzu Bamenga heeft toen besloten om een rechtszaak aan te spannen tegen de Koninklijke Marechaussee. Het doel van de rechtszaak was om ervoor te zorgen dat de Marechaussee niet meer aan etnisch profileren mag doen. Hij wilde dat het verboden zou worden om racistische risicoprofielen te gebruiken voor het opsporen van mogelijke criminelen aan de grens. Hij werd in zijn rechtszaak ondersteund door Bureau RADAR, Amnesty International, Controle Alt Delete, het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten en PILP. 

Toen gebeurde iets onvoorstelbaars: de eerste rechter die deze zaak onder ogen kreeg bepaalde dat etnisch profileren wél mocht. Hier zijn Mpanzu Bamenga en andere aanklagers natuurlijk tegen in verzet gegaan. Ook andere organisaties spraken zich uit tegen wat deze rechter zei, en zelfs de Raad van Europa, die over mensenrechten in Europa gaat, heeft gezegd dat deze uitspraak van de rechter niet klopte. Ondertussen besliste de Koninklijke Marechaussee dat ze gingen stoppen met het gebruik van racistische risicoprofielen, ook al mochten ze het wél van de rechter. Dit werd door Mpanzu Bamenga en de andere aanklagers niet gezien als een grote overwinning, want de Koninklijke Marechaussee zou hier wanneer ze willen weer opnieuw mee kunnen beginnen. Dus zijn ze naar een hogere rechter gestapt die opnieuw uitspraak moest doen over deze zaak.

Die uitspraak vond gisteren plaats. De rechter legt uit dat de Marechaussee zich schuldig maakt aan een “bijzonder ernstige vorm van discriminatie.” Dit komt doordat de Koninklijke Marechaussee onderscheid maakte op basis van ras bij controles aan de grens. Door deze uitspraak is het nu verboden voor de Marechaussee om racistische risicoprofielen op te stellen en wordt de eerdere uitspraak over deze zaak vernietigd. 

Patrick van Steijn is beleidsmedewerker van de Tweede Kamerfractie van BIJ1 en houdt alles in de gaten wat met politie en justitie te maken heeft. Hij legt uit: “deze uitspraak is belangrijk om twee redenen. Ten eerste is het een duidelijk signaal aan andere overheidsorganisaties die risicoprofielen gebruiken, zoals bijvoorbeeld de politie. Dit kan het startschot zijn om eindelijk op grote schaal af te rekenen met risicoprofielen die zich laten leiden door racisme, of discriminatie op basis van klasse of geloof. Ten tweede zorgt het ervoor dat als iemand anders een rechtszaak aanspant over etnisch profileren door de overheid, de rechter zich nu kan baseren op deze uitspraak. Hierdoor is de kans groter dat ook andere rechtszaken zullen slagen.” BIJ1 ziet deze uitspraak dan ook als een belangrijke stap in het bestrijden van racisme en discriminatie door de Nederlandse overheid. 

Patrick: “We willen Mpanzu Bamenga, Bureau RADAR, Amnesty International, Controle Alt Delete, het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten en PILP dan ook hartelijk feliciteren en bedanken voor hun moed, inzet en het werk dat zij hebben gedaan om tot deze uitspraak te komen”.