Op vrijdag 9 februari jl vond in Frascati in Amsterdam de ‘Avond van de Woede’ plaats. Vanuit de overtuiging dat woede een cruciale motor voor verandering kan zijn, was De avond van de Woede een platform voor monologen van verzet en pleidooien voor verontwaardiging. Diverse woordkunstenaars waaronder dichters, rappers, schrijvers, academici, activisten en theatermakers namen een voor een het woord en deelden hun woede.

Democratie gaat over onderhandeling en consensus, maar net zo goed over de ruimte onvoorwaardelijk en ‘non-negotiable’ te kunnen zijn. Het programma resulteertde in verschillende speech acts die tezamen een collectief ritueel van verzet vormden. De Avond van de Woede onderzoekt woede als motor en als katalysator voor mobilisatie.

Programmamakers Gideon Everduim/Gikkels & Lara Staal faciliteerden sprekers als Sahand Sahebdivani (storyteller), Saman Amini (theatermaker), Kalib Batta (woordkunstenaar), Lieke Marsman (schrijver), Christopher Brett Bailey (theatermaker), Minister Abdul Mohammad (European representative NOI), Appa (rapper), Femke Kaulingfreks (politiek filosoof & antropoloog), Sunny Bergman (programmamaker), Simone Atangana Bekono, (schrijver & dichter), Babs Gons (dichter & theatermaker), Sylvana Simons en Gershwin Bonevacia (dichter).De ene performance nog aangrijpender dan de ander.

Soms werd de adem ingehouden, dan weer werd er collectief hard gelachen. Sunny Bergman en Sylvana Simons bespraken bijvoorbeeld met humor, zelfspot en kwetsbaarheid wat het met hen doet zo vaak en heftig woede te ontvangen en biechtten op: “We hebben een whatsapp groepje met meest gehate vrouwen van Nederland.”

Wij waren erg onder de indruk van de openingswoorden van mede-organisator Lara Staal en delen ze hier graag en vol trots. Als ode aan het conflict:

De avond van de woede

Nederland, land van consensus, de gulden midden weg, het poldermodel.Land van eindeloos vergaderen, broodtrommels, elkaar uit laten praten.We zijn trots op onze redelijkheid. In ons land gebeuren geen rare dingen.

Want wij zijn anders. Redelijk, beschaafd, met ons kan je onderhandelen. Van ons kan je op aan. Zaken regelen, dat doen we graag. Zoals de eurogroep voorzitten, dat soort dingen. Wij zijn goed in pragmatisch denken. We zijn aanpakkers en we bewandelen graag de gulden middenweg. Het grijze midden. De derde weg. De status quo. Dat zijn wij. Land van onderhandelaars, kooplieden, ondernemers. U weet wel de VOC mentaliteit. Daar zijn we trots op. Ja tegenwoordig mag je dat schijnbaar niet meer zeggen, maar u weet wat ik bedoel toch?

Wij zijn geen land van uitersten, van extremen, daar zijn we trots op. Hysterie daar heeft niemand wat aan. In ons land doen we normaal. Ja behalve die man met dat rare geblondeerde kapsel, daar moet u maar niet op letten, we noemen hem de clown van de tweede kamer. Want de hufterigheid heeft wel toegenomen, daar moeten we eerlijk over zijn. Dat is toch niet normaal? Onze minister-president vindt dat niet normaal. Dus hij schreef ons een brief met een oproep of we even normaal willen doen.

Want de normen en waarden staan onder de druk. We weten niet meer wie we zijn. En dat is niet goed. De Nederlander heeft een hele duidelijke identiteit: seculier, pragmatisch, een harde werker, een aanpakker. Iemand die normaal doet. Dat is Nederland. Daar moeten we ons niet voor schamen. Daar moeten we trots op zijn. Want vrijheid is belangrijk. Iedereen moet doen zoals het hem of haar goeddunkt. Maar we hebben wel kaders nodig. Grenzen zijn grenzen.

Nederland, land gerund door pragmatici. Zij die ons land in goed geweten besturen, niet te rechts, niet te links, gewoon de weg van het gezonde verstand. Land, waar straks onze kinderen weer allemaal staand het Wilhelmus zingen.

“Maar ondertussen maken we deals met een despoot omdat we vluchtelingen liever daar houden dan Europa binnen laten. We knijpen de zuidelijke landen af aangezien een gezonde portemonnee boven alles gaat.”

Maar ondertussen maken we deals met een despoot omdat we vluchtelingen liever daar houden dan Europa binnen laten. We knijpen de zuidelijke landen af aangezien een gezonde portemonnee boven alles gaat. Dat dezelfde landen te kampen hebben met de grootste aantallen vluchtelingen vanwege de Dublin conventie is niet ons probleem. Onze kolencentrales stoten per stuk in 1 jaar evenveel uit als 1,8 miljoen auto’s. In Nederland zijn er nog vijf in werking – je kan de dingen niet te snel afdwingen. We belonen huiseigenaars met hypotheekrenteaftrek, maar bezuinigen op het persoonsgebonden budget van psychisch kwetsbaren. We dwingen universiteiten het vastgoed in. We bezuinigen op bibliotheken en cultuurhuizen. Mensen met een vingerafdruk in Italië of Griekenland worden in de bed, bad brood voorziening niet meer toegelaten en inburgering moet tegenwoordig ingekocht worden. Studeren betekent je in de schulden storten. En supranationele bedrijven planten massaal een postbusje in Nederland. We steunden de inval in Irak en Afghanistan, we werden twee jaar geregeerd door een gedoogconstructie met een racistische partij en als we kijken naar ons huidige kabinet is daar met veel moeite 1 persoon met een niet-westerse achtergrond te herkennen, terwijl we de gastarbeiders in de jaren ’60 en ‘70 maar wat goed konden gebruiken.

En dat alles vinden we allemaal heel normaal en gewoon. We zijn zo rechts geworden dat we denken dat we in het midden zitten. Pragmatisch regeren heet dat, want visie is een olifant die ons het zicht beneemt. ‘En zwarte piet, ja die is zwart, dat zit in de naam, daar kan ik ook niks aan doen’, aldus Rutte.

Nederland, land van sociaaldemocratie, vroeger kleurde je geruststellend rood bij de verkiezingen, nu heeft blauw het al lange tijd gewonnen. Mijn Zwitserse moeder werd in de jaren ’70 nog aangetrokken tot je polders, biodynamische landbouw, hippie cultuur en wereldberoemde nuchterheid en tolerantie. Tegenwoordig beweer je nog steeds met heldere blik naar de horizon te kijken, maar terwijl geenstijl in mijn oren tettert, zijn je obsessies met veiligheid, ondernemerschap en de Nederlandse identiteit een doorgedraaid circus geworden. Nederland, trots op je zakelijke inzicht en bezuinigingsdrift. Je doet alsof je nog steeds de touwtjes in handen hebt, maar danst allang naar de pijpen van het grootkapitaal.

De wanhopige poging van de voormalige linkse partijen om door middel van koehandel de schade beperkt te houden is lachwekkend geworden. ‘Jullie een latere pensioenleeftijd’, ‘wij een beetje minder co2…’ Het verlichtingsideaal dat geloofde in het rationele individu heeft in deze permanente consumptiesamenleving en spektakel maatschappij alle legitimiteit verloren.

Daarom vanavond een pleidooi voor ongezouten, ongecensureerde, ondubbelzinnige woede. Omdat de weg van het zogenaamde rationele genuanceerde midden doodlopend is. In plaats van democratische waarden te verdedigen, zijn de grote partijen de taal van de angst gaan spreken. Zo worden rechtse mythes en vijandbeelden gefaciliteerd in plaats van bestreden. En veranderen hulpbehoevende vluchtelingen in een tsunami en stelt onze grootste christelijke partij dat een verlichte Europese Islam ijdele hoop is gebleken. Deze normalisering van uitsluitingspolitiek is niet langer acceptabel.

De populistische golf in Europa heeft ons laten zien dat we niet louter rationele wezens zijn. We zijn gevoelig voor beelden, nieuwe termen en retoriek. We zijn ontvankelijk voor het theater van de politiek. We hebben verbeeldingen van andere mogelijke links progressieve samenlevingen nodig. Het midden heeft weliswaar nog steeds de macht maar allang niet meer de visie. En hoe meer alles op alles gaat lijken hoe minder er te kiezen valt.

Vanavond willen we het theater inzetten voor het linkse alternatief. Aan ons de opdracht met andere verbeeldingen te komen, met nieuwe taal, die tussen de regels door een andere wereld invoelbaar maakt. Aan ons de taak een progressieve radicaliteit te ontwikkelen. Niks geen onderhandeling of consensus. Niks geen derde weg. Want aan het einde van de huidige weg van de zogenaamde redelijkheid ligt geen leefbare planeet op ons te wachten. Nu al vluchten mensen voor de desastreuze gevolgen van een systeem dat alleen maar in meer meer meer kan denken. Duurzaamheid, inclusiviteit, gastvrijheid, infrastructuur, gelijke toegang tot kansen en middelen – het zijn geen waarden waar nog langer over te onderhandelen valt.

De verbeelding van de toekomst kan en mag niet louter in de handen van de visielozen en de xenofoben liggen. We hebben nood aan een even krachtig of nog beter krachtiger tegengeluid. Alleen dan valt er weer iets te kiezen.

Wij geloven in woede als permanente drijfveer om de dingen radicaal te hervormen. Verontwaardiging als motor voor mobilisatie en alliantie.

We zijn dan ook zeer blij met jullie komst.

En meer dan vereerd het woord te geven aan veertien sprekers wiens woede de wereld blijvend zal infecteren.

Let maar op.