Waarom willen witte Nederlanders liever blank genoemd worden? Die vraag gonst de laatste tijd rond, zeker na de film “Wit is ook een kleur” en het boek “Hallo witte mensen”. Het is een vraag die voor mij, een witte man, relevant is. Bovendien ben ik psycholoog en heb ik een bijzondere interesse in taal.

Woorden die je tegenkomt en spreekt of schrijft, brengen betekenis over. In de eerste plaats natuurlijk de betekenis die gangbaar aan het woord toegekend wordt. Meer subtiel is de betekenis die ontstaat door de associaties die het oproept. De taal waaraan je wordt blootgesteld en die je spreekt, vormt het landschap van je ervaringen en kleurt de vensters waardoor je naar de wereld kijkt. Dat gegeven is een waarheid die van groot belang is in de dialoog die gaande is over het woord wit. In allerlei discussies wordt gewezen op de verschillen die de woorden wit en blank hebben in het woordenboek. Er blijken genoeg redenen om het woord blank te schuwen als het gaat over huidskleur.

Witte Nederlanders zijn het niet gewend

Echter, volgens mij is er nog een veel belangrijkere reden om het woord wit te verkiezen boven blank. Belangrijker dan alle taalkundige overwegingen is dat witte Nederlanders niet gewend zijn zo genoemd te worden.Als ik kijk naar witte mensen in mijn omgeving, zie ik dat ze zich oncomfortabel voelen bij het woord wit. Ze zijn zo gewend blank te gebruiken dat er niet over nagedacht wordt. Er wordt domweg niet stil gestaan bij de associaties die het woord met zich meebrengt. Als opeens het “synoniem” wit gebruikt wordt, heeft dat een confronterend effect. De witte Nederlander wordt opeens gedwongen onder ogen te zien dat die een standpunt móet kiezen. En dat geeft hem een ongemakkelijk gevoel.

Hij zal door dit ongemakkelijke gevoel geïrriteerd raken en dan in de verdediging schieten, zoals dat heet. Maar die verdediging is in wezen een aanval: “Wat een pietlutten toch, ze zoeken echt overal wat achter. Ik ben toch geen racist als ik gewoon de woorden gebruik die ik gewend ben?” Zij zien niet dat het antwoord op hun retorisch bedoelde vraag toch echt een duidelijk “ja” is!

Louterende werking

Ook ik voelde die irritatie toen ik voor het eerst de term witte mensen hoorde waar ik blanken verwachtte, daarover moet ik eerlijk zijn. Ik weet dat irritatie een signaal is. Vaker dan je wilt toegeven, is het er een signaal voor dat je een waarheid onder ogen moet zien. Voor mij betekende die ervaring dat ik inzag dat ik nog op allerlei niveaus kolonialisme en racisme in mijn belevingswereld meedraag. De ergernis die ik voelde kreeg daarmee een louterende werking. Door de confrontatie met die eerste emotionele reactie, begreep ik ook iets dat nog meer fundamenteel is. Ik begreep dat het waarschijnlijk onmogelijk zal zijn om mij volledig vrij te maken van de kwaadaardige patronen die in mijn kinderjaren zijn ontstaan. Je kunt er niet voor kiezen hoe je bent gevormd door je basisschool, de boeken en films uit je jeugd en de manier waarop je hebt leren praten. Je kunt er wel voor kiezen om dat te erkennen.

Ik zeg namens alle Nederlanders: Confronteer mij. Laat mij zien waarom ik meer privileges heb dan ik mij besef. Zorg ervoor dat ik niet anders meer kan dan onder ogen zien hoe Sjors & Sjimmie en National Geographic mij gevormd hebben. Nogmaals: het zal niet mogelijk zijn om helemaal te ontsnappen aan de referentiekaders uit onze jeugd. Maar laten we onze kinderen niet met dezelfde last opzadelen.

door BIJ1 lid Rogier Boers