Hoofdwerk heeft meer waardering in onze maatschappij dan handwerk. Dit wordt op allerlei manieren duidelijk in onderwijs en samenleving: technische en uitvoerende beroepen worden minder gewaardeerd. Zowel in het primair onderwijs als in het voortgezet onderwijs is er een enorme focus op cognitieve ontwikkeling, met veel aandacht voor vakken zoals taal, rekenen, begrijpend lezen en spelling. Er wordt weinig aandacht besteed aan vaardigheden als creativiteit, organisatievermogen, inlevingsvermogen, planningsvaardigheden, het nemen van initiatief, samenwerkingsvermogen en het goed om kunnen gaan met teleurstellingen en emoties. Als je kijkt naar wat kinderen nodig hebben op latere leeftijd, is de tweede groep vaardigheden minstens zo belangrijk als de eerste.

Ons onderwijs moet kinderen meer bieden dan alleen ontwikkeling van cognitieve vaardigheden. Scholen zouden ook de plek kunnen zijn waar kinderen bijvoorbeeld een democratische opvoeding krijgen, goed leren omgaan met elkaar, leren om met elkaar een gemeenschap te vormen en leren om met verantwoordelijkheden om te gaan.

Op het primair onderwijs is het bijbrengen van kennis over taal, rekenen, spelling en begrijpend lezen het doel van het werk geworden voor de docenten. BIJ1 is van mening dat deze vakken een middel zouden moeten zijn om andere, belangrijkere vaardigheden te leren. Zowel leraren, die te kampen hebben met hoge leerdoelen, hoge werkdruk en weinig voorbereidingstijd, als leerlingen, die snel verveeld raken en creatief onvoldoende gestimuleerd worden, hebben veel last van het huidige systeem.

Daarnaast laat het huidige onderwijssysteem te weinig ruimte voor variatie in eigenschappen en vaardigheden van de leerlingen. Leerlingen worden langs dezelfde meetlat gelegd. Als je op de middelbare school slecht bent in talen, maar heel goed in wiskunde, kan het zomaar zijn dat je niet op vwo-niveau eindexamen kan doen, omdat je door je cijfers op taal al bent afgestroomd naar de havo. Dat betekent dat je dus ook niet meer voldoende uitgedaagd wordt in wiskunde. Zo moeten kinderen dus vooral werken aan het wegwerken van een achterstand van iets waar ze niet goed in zijn, terwijl zij nauwelijks worden uitgedaagd in de vakken waar ze heel goed in zijn. Daarbovenop komt nog de toetscultuur, die een grote rol speelt in de ontwikkeling van een laag zelfbeeld voor leerlingen die moeite hebben met de manier waarop en welke vaardigheden worden getoetst.

Kortom: er zou meer focus moeten komen op het aanleren van vaardigheden en executieve functies. Executieve functies horen bij het denkvermogen. Het zijn denkprocessen die nodig zijn om activiteiten te plannen en aan te sturen. Je kunt ze zien als een ‘dirigent’. Ze helpen bij alle soorten taken. Hier moeten meer leerlijnen voor komen. Er moet een einde komen aan de toetscultuur. Het curriculum moet uitgebreid worden met meer handvakken. Er moet onderzoek gedaan worden naar de mogelijkheden voor een flexibeler curriculum, dat meer toegespitst is op de individuele talenten van de leerlingen. Er moet meer focus komen op sociale vaardigheden. Kinderen moeten meer kunnen bewegen tijdens schooltijd en meer in contact kunnen komen met de natuur, in plaats van altijd binnen te zitten. School zou een plek moeten zijn waar kinderen zich meer, in plaats van minder gestimuleerd voelen.

Tot slot is het belangrijk dat het curriculum op het primair en voortgezet onderwijs aandacht gaat besteden aan het koloniale en slavernijverleden van Nederland. Dit is een belangrijk onderdeel van onze geschiedenis dat vaak onderbelicht wordt, en vanaf jonge leeftijd zou moeten worden meegegeven. De consequenties van ons verleden spelen nog steeds door in onze huidige samenleving, waarin racisme een structureel en geïnstitutionaliseerd probleem is. Het curriculum op scholen zou meer ruimte moeten laten voor een diverser en inclusiever perspectief op onze geschiedenis, ook om ons heden beter te kunnen begrijpen.

← 6 Onderwijs en Wetenschap