Deze week herdachten we op verschillende plekken in het land het einde van de Tweede Wereldoorlog in de Oost. 15 augustus is de datum van de Japanse capitulatie en daarmee de dag van de zogeheten Indië-herdenking. De herdenking is echter niet vrij van kritiek, en om begrijpelijke redenen.

Afgelopen week schreven verschillende mensen kritisch over de verschillende Indië-herdenkingen. In het Parool schreef Reza Kartosen-Wong dat de herdenking ‘problematisch’ is, ‘omdat die bevolkingsgroepen uitsluit en de koloniale, raciale hiërarchie in stand houdt’. Historica Lara Nuberg schreef in dezelfde krant een oproep tot een inclusieve herdenking, en Jeffry Pondaag (voorzitter van Stichting Ereschulden) schreef in de Volkskrant dat bij de Indië-herdenking het perspectief nog steeds koloniaal is en de Indonesische visie wordt genegeerd.

Wie herdenken we?

De nadruk van de herdenking ligt namelijk op de witte en Indische slachtoffers van de Japanse bezetting en de ‘dekolonisatieoorlog’. Bij de herdenking in Hilversum werd dit afgelopen donderdag bijvoorbeeld pijnlijk duidelijk toen de miljoenen Indonesische slachtoffers van de Japanse bezetting simpelweg niet eens werden genoemd. Het leed van de indertijd 70 miljoen tellende bevolking wordt daarmee achtergesteld, terwijl het hoofdzakelijk gaat over Nederlanders als slachtoffers van de Japanse bezetting.

Vanuit diezelfde focus op de witte slachtoffers is het ook niet vreemd dat de Indië-herdenking het slachtofferschap van de periode ‘45-‘49 ineens anders definieert. Op 15 augustus lijken we massaal te vergeten hoe de bezetting na 1945 namelijk nog helemaal niet afgelopen was. Toen Sukarno en Hatta twee dagen na de Japanse capitulatie de onafhankelijkheid uitriepen, kwamen de Nederlanders die in ‘42 door de Japanners werden weggestuurd, direct terug met een poging om Indonesië te rekoloniseren. Dit resulteerde in grove mensenrechtenschendingen en oorlogsmisdaden. Waar haalden de Nederlanders in de eerste plaats überhaupt het recht vandaan om een land toe te eigenen dat 18.000 kilometer verderop ligt?

Terwijl je zou denken dat we juist slachtoffers van bezetting herdenken, staat 15 augustus ook in het teken van de uitvoerders van de rekolonisatiepoging. Daarmee wordt voorbijgegaan aan alle misdaden, aan een morele afweging over wie ‘goed’ en ‘fout’ was en zo dus aan de honderdduizend slachtoffers aan Indonesische zijde.

Onafhankelijkheid

BIJ1 vindt het hoog tijd dat we het gesprek beginnen over waarom en wie we precies herdenken en ondersteunt de oproep voor een inclusieve herdenking dus van harte. We kunnen niet de Japanse bezetters veroordelen zonder een kritische blik op de Nederlandse bezetting en poging tot rekolonisatie in de jaren na de oorlog. En die kritische blik gaat over veel meer dan alleen de herdenking. Het gaat over verantwoordelijkheid nemen voor eigen daden.

In Indonesië viert men vandaag de onafhankelijkheid. Op een datum die nog altijd niet wettelijk door Nederland wordt erkend. BIJ1 pleit ervoor dat Nederland haar verantwoordelijkheid moet nemen door dit alsnog te doen en de gevolgen daarvan te omarmen. Waaronder terugbetaling van de miljarden guldens die Nederland van Indonesië eiste in ruil voor de onafhankelijkheid.Vandaag is een dag die gaat over vrijheid. En de strijd voor die vrijheid. Vrij zijn van een bezetter – in verleden en heden. Wij wensen alle Indonesiërs een Selamat Hari Kemerdekaan. En tevens wensen wij vrijheid voor alle volken die daarvoor strijden binnen de Indonesische grenzen.