Aan de vooravond van deze verkiezingen staan we allemaal weer voor een belangrijke keuze. Welk vakje we rood maken in het stemhokje heeft impact. Op de een meer dan op de ander. Een enkele stem zal niet de koers van het land bepalen. Zelfs alle individuele rode vakjes bij elkaar doen dat maar ten dele. Minstens zo belangrijk zijn de keuzes die wij dagelijks maken. Als lid van deze jonge partij heb ik drie onzekerheden: in wat voor politiek landschap worden we wakker op 16 maart? Zal mijn stem op de partij die inmiddels BIJ1 heet wel wat opleveren? Wat als er maar een of geen zetel uitkomt? Het voelt alsof ik op een duikplank in het donker sta, en ik durf niet goed te springen. Maar ik heb ook twee zekerheden die me voor, tijdens en na de sprong houvast zullen geven.

Blog door Bart Mijland

Als Groen & Kleurrijke Humanist sta ik – simpel gezegd – voor drie zaken: duurzaamheid, inclusie en een humanistische benadering van maatschappij en politiek. Ik zal kort aangeven vanuit welk kader ik kijk naar de politiek. In een interview in Down 2 Earth magazine heb ik eerder aangegeven wat ik als groenekiezer van belang vind. Hier zal ik me vooral richten op de humanistische en kleurrijke aspecten van onze partij.

Hoewel het humanisme als levensbeschouwing wel enige naamsbekendheid geniet, is het voor veel mensen toch wat onduidelijk waar het voor staat. Dat is ook niet zo vreemd, want er is eigenlijk niet ‘een’ humanisme met één herkenbaar gezicht. Zoals bij religies zijn er talloze interpretaties van gedeelde waarden en opvattingen, en legt de ene humanist het accent op bijvoorbeeld mensenrechten, en de ander op religie-kritiek (ook in afkeurenswaardige varianten), weer een ander op persoonlijke vorming en educatie. Wat mij betreft staan drie waarden centraal: een menswaardig bestaan; verantwoordelijke vrijheid; zelfontplooiing.

“Ik benadruk: er mag geen discussie zijn over het bestaansrecht en onze menselijkheid.”

Witte mannen humanisme

Deze drie humanistische waarden kunnen – in een diverse samenleving – alleen op een kleurrijke wijze worden ingevuld. Het spreken over een menswaardig bestaanheeft allerlei dimensies. Bijvoorbeeld filosofisch of religieus, maar ook politiek en praktisch. Maar onze intuïtie wordt nogal eens overstemd door egoïstische belangen, emoties en rationaliteit. Bij beleidsvorming gaat het vaak om abstracte kwesties, die politici van een afstand beschouwen, maar niet hebben doorleefd. Dan kunnen ondoordachte waarden, gecombineerd met (economische) belangen en blinde vlekken, leiden tot gemakzuchtige, inhumane maatregelen. Zo kan het zijn dat een kleine groep mensen (zonder fysieke beperking, wit, heteroseksueel, cisgender, vermogend, man) langdurig en voortdurend in de meest gunstige omstandigheden leven. Terwijl de rest van de mensen met minder achter blijft. Dat is geen humanistische benadering. Het is hooguit ‘witte mannen-humanisme’.

Kleurrijk humanistische politiek betekent dat er omstandigheden worden gecreëerd waarbinnen een menswaardig bestaan voor alle mensen mogelijk is en gestimuleerd wordt. Daarbij past geen ‘invechten’, maar wel uitvechten. Het mag, zal en moet wel schuren om deze samenleving goed te laten functioneren. Met al onze diverse ervaringen, kennis en achtergronden hebben we immers verschillende ideeën over hoe we de samenleving inrichten. We moeten veel en goed met elkaar in dialoog. Maar er mag geen discussie zijn over ons bestaansrecht en onze menselijkheid. Ik benadruk: er mag geen discussie zijn over het bestaansrecht en de menselijkheid van wie dan ook, op basis van wie iemand is of vanwege afkomst. Een mens is een mens en verdient alleen daarom al een waardig bestaan. Te vaak wordt deze simpele constatering ondermijnd door politici, bedrijven en mensen. Overal ter wereld. Ook in Nederland. Zeker ook in de politieke arena. De grenzen blijken daarbij steeds verder opgeschoven te worden. En dan gaat het niet alleen om Wilders en zijn dehumaniserende taalgebruik en plannen. Heel veel politici, media en opiniemakers en -kwakers maken zich hier schuldig aan. Waarom? Omdat menselijke perspectieven onvoldoende gehoord en begrepen worden.

Bart Mijland met  Reverend Mpho Tutu op de World Religion Boat tijdens Euro Pride 2016.

Tot hier en niet verder

Daarom is een partij als BIJ1 zo belangrijk. Omdat het wordt gevormd door personen die zich er bewust van zijn dat er in het dagelijks leven steeds mensen en systemen zijn die grenzen aan (hun) menselijkheid proberen te stellen. Proberen. Soms lukt dat, soms niet. Vrijwel alle minderheden kennen dat gevoel wel: het constante slikken van onrecht, van grapjes, van uitsluiting of gedwongen aanpassing om maar mee te ‘mogen’ doen. Om iets van je leven te maken binnen de gestelde kaders. Incidenteel zijn die zaken best te behappen. Maar je hele leven moeten slikken staat in de weg van je zelfontplooiing. Het kan te veel zijn. En dat is het te vaak. Totdat je zegt: tot hier en niet verder.

Zelfontplooiing betekent kortweg dat je al je menselijke vermogens (lichamelijk, intellectueel, creatief, levensbeschouwelijk, et cetera) ontwikkelt op een manier die bij je past en die je wenst. Vanzelfsprekend wordt je beïnvloed door je omgeving, maar het is van belang dat die omgeving zo min mogelijk beperkend is en zo veel mogelijk stimulerend. Dit vraagt om vrijheid en vertrouwen. In politieke zin betekent het dat de overheid die ruimte en mogelijkheid moet faciliteren. Dan mag het niet zo zijn dat er maatschappelijke, politieke en economische instituten zijn die geen recht doen aan onze kleurrijke samenleving. Diversiteit is een feit. Alles wat dat niet op redelijke wijze faciliteert doet geweld aan deze realiteit. En ook dat soort geweld is aan de orde van de dag.

“Diversiteit is een feit. Alles wat dat niet op redelijke wijze faciliteert doet geweld aan deze realiteit”.

Verantwoording van mens en systeem

Kijk maar eens hoe moeilijk het is om kwalitatief hoogwaardig diversiteitsbeleid door te voeren bij overheid, politie of universiteiten. De intentie is wellicht goed, er lijkt wat te veranderen, maar het heeft niets te maken met een structurele aanpassing van deze instituties. Hierdoor komt de zelfontplooiing in het geding. We moeten ons voegen in nauwe kaders omdat “het systeem nu eenmaal zo werkt”. Systemen worden echter gevormd en in stand gehouden door mensen, en dus zijn het die mensen die de kont tegen de kribbe moeten gooien wanneer er iets niet deugt. Deze opdracht maakt duidelijk dat arbeiders, werklozen, minderheden, vluchtelingen en andere achtergestelde groepen meer met elkaar gemeen hebben dan sommigen wellicht denken, en samen ten strijde moeten trekken.

Zo kom ik bij mijn laatste punt van verantwoordelijke vrijheid. Kleurrijk humanisme eist de vrijheid voor alle mensen om zich te kunnen ontplooien en een menswaardig bestaan te kunnen leiden. Daarbij hoort de verantwoordelijkheid om die vrijheid goed te gebruiken en te verdedigen, maar ook om die van een ander niet te beknotten. Dat is geen gemakkelijke opgave en ik betwijfel of we het ooit perfect onder de knie krijgen. Maar ik weet wel dat we veel beter ons best kunnen doen.

Het ontroert mij om kandidaten als Ian van der Kooye, Sylvana Simons en Olave Basabose te horen spreken. Niet alleen omdat zij verwoorden waar ik voor sta, maar ook omdat zij niet bang zijn om een publiek op hun verantwoordelijkheid te wijzen. Het zijn geen smooth talkers maar brengen verantwoordelijk ongemak. En daar hebben we meer van nodig in de Kamer en de samenleving. Dit brengt me bij de twee zekerheden die ik heb als kiezer: 1) een Tweede Kamer zonder het doordachte en doorleefde geluid van BIJ1 is onacceptabel; en 2) wij dragen elke dag de verantwoordelijkheid om te staan voor wie we zijn. Daarom kiest deze Groen & Kleurrijke Humanist voor BIJ1.

Bart Mijland is humanist en schrijft onder andere voor NieuwWij. Hij is secretaris binnen het Algemeen Bestuur van BIJ1.