Mensenrechten verdwijnen in de Filipijnen. Wereldwijd neemt het aantal fascistische leiders rap toe. Een naam die in het rijtje vaak ontbreekt is de Filipijnse Duterte. Hij laat zien wat de wereld te wachten staat wanneer fascisme genormaliseerd en tot beleid gemaakt wordt.

Socioloog Willem Schinkel en filosoof Walter Benjamin definiëren fascisme als “de mobilisatie van het volk, zonder dat er gestreefd wordt naar wijziging van de productieverhoudingen.” Oftewel, de vorming van een groep mensen tegen andere mensen, in plaats van tegen ongelijkheid.

Als we deze beschrijving overnemen, wordt opnieuw opkomend fascisme wereldwijd zichtbaar. In Europa onder andere in Polen met neonazi’s, Griekenland met de Gouden Dageraad, Hongarije met Orban en Oostenrijk met de FPÖ, of recentelijk in Nederland met de grote winst van fascoïde partij FvD.

Met de verkiezing van Bolsonaro werd fascisme in Brazilië zichtbaar. Maar het meest publiekelijk was de verkiezing van Trump, die meer dan sjanst met de witte suprematie ideologie van extreem-rechts.

Nauwelijks besproken wordt echter een hedendaags voorbeeld waar het fascisme al een stap verder gevorderd is. In 2016 won Rodrigo Duterte de Filipijnse verkiezingen: een schrijnend voorbeeld van wat de wereld binnenkort te wachten staat als fascisme niet tegengehouden wordt. Duterte is exemplarisch voor het fascisme en diens verhulde bescherming van het kapitalisme, met catastrofale gevolgen voor mens en natuur.

Door de vele extreme uitspraken worden vaak de eigenlijke intenties verhuld.

De macho Duterte

Net als Bolsonaro in Brazilië vertoont Duterte openlijk fascistische kenmerken. In talloze alsmaar heftiger wordende uitspraken laat de president zijn minachting voor mensenrechten zien. Hij schertst over de rechten van mensen in een gemarginaliseerde positie in de samenleving. Of dit nu grappen over het verkrachten van vrouwen betreft, flirten met geweld of een uitgesproken lak aan mensenrechten , of zichzelf vergelijken met Hitler – ondanks een recente wapendeal met Netanyah : Duterte veracht mensenrechten en democratische waarden publiekelijk.

Door het grote aantal extreme uitspraken worden vaak eigenlijke intenties verhuld: een populistische tactiek die voor fascistische politiek steeds meer vruchten schijnt af te werpen. In deze overvloed aan gif wordt gebruikelijke oppositie vrijwel onmogelijk: debatteren over een argumentloze, openlijk leugenachtige uitspraak is een verloren spel. Terwijl de rest van de wereld nog volgens de spelregels van rechts en van het ‘rationele’ centrisme speelt, is de Filipijnen een desastreus voorbeeld van de resulterende leugenachtige gewelddadige politiek geworden.

Grondstoffen en neoliberalisme

Een belangrijk kenmerk van het fascisme in de Filipijnen – net als in Brazilië – is het geld verdienen aan uitbuiting van natuur en bevolking. Grondstoffen openstellen voor buitenlandse imperialistische belangen is een essentieel deel van Duterte’s politiek. Nederlandse, Koreaanse en Noord-Amerikaanse bedrijven buiten de oorspronkelijke bevolking uit door hun land en gewassen in bezit te nemen.

Neoliberaal beleid ten opzichte van mijnbouw ondernemingen heeft ondertussen al zware gevolgen voor milieu en bevolking. Dit treft het hardst boeren zonder eigen land en oorspronkelijke bewoners van de Filipijnen, waarvan de situatie van de Lumad één van de meest schrijnende voorbeelden is. Alles om het rijkgevulde land open te gooien voor kapitalistische ondernemingen. Duterte lijkt te switchen tussen imperialistische belangen vanuit enerzijds de VS en anderzijds China, maar in principe kiest hij wat hem en de Filipijnse elite op dat moment het beste uitkomt.

Zijn belangen verdedigt Duterte met fascistische politiek. Zo opent hij de aanval op de internationaal gewaardeerde vrije pers met onder andere een leger aan internettrollen, ddos aanvallen en verzonnen aanklachten. Bovendien is de Filipijnse regering uit het internationale gerechtshof gestapt, heeft het militair meer bevoegdheden gekregen in het zuiden van het land, en berichten mensenrechtenorganisaties en activisten van gruwelijke repressie door de nationale politie en het militair, en zelfs door paramilitaire groepen en regelrechte “death squads”.

Intersectionaliteit is geen ‘buzzword’ maar een realiteit

Oorlog op verzet

Ook de intenties van Duterte’s minachtende schertsen zijn verhuld. Gemarginaliseerde groepen, die het meest benadeeld worden door het kapitalisme, vormen een gevaar voor het onderdrukkende systeem. Oorspronkelijke bewoners, boeren, lhbt’ers en vrouwen worden niet alleen steeds zwaarder onder druk gezet, maar Duterte is ook aan regelrechte oorlog begonnen om verzet tegen te gaan. Verhuld als een ‘war on drugs’ zijn er naar schatting meer dan 20.000 gewonde en dodelijke slachtoffers gevallen, waaronder vooral de jeugd en armere bevolking.

“War on Drugs”?

De angst voor de ‘kwetsbare’ groepen en hun vereniging is terug te zien in de heftige repressie . Activisten lopen het reële gevaar te worden opgepakt, uitgezet, red-tagged, ontvoerd of zelfs vermoord voor hun strijd voor mensenrechten en milieubescherming.

Aangezien verdachten in drugszaken zonder strafzaak geëxecuteerd kunnen worden door president Duterte’s beloftes politieagenten vrij te spreken van hun misdaden tijdens anti-drugs gerelateerde taken, is de war on drugs vooral een middel in de oorlog op verzet geworden. Een extreem gevaar voor activisten en critici van het presidentschap, waarbij gefabriceerde drugsverwijten worden gebruikt om tegenstanders aan te pakken.

Fascisme wereldwijd

Daadwerkelijke, internationale steun vanuit de politiek voor het verzet tegen de fascistische politiek van Duterte blijft veelal uit. De imperialistische wereld – waaronder Nederland – blijft de Filipijnse regering steunen en draagt op die manier bij aan de huidige situatie. Zo blijven wij de bloedige oorlog van de fascistische regering normaliseren.

Wereldwijd en intersectioneel samenwerken

Zowel binnen als buiten de politiek vergt het internationaal opkomende fascisme sterke en radicale tegenweer. Radicaal in de zin dat problemen bij de wortel worden aangepakt. Verzet tegen fascisme is namelijk inherent verbonden aan weerstand tegen kapitalisme, racisme en alle onderdrukkende systemen. Intersectionaliteit is geen ‘buzzword’ maar een realiteit, onderdrukkingen staan niet los van elkaar en een normalisatie van elke vorm moet worden bestreden.Het is essentieel om het beestje bij de naam te noemen en zich internationaal uit te spreken. In de Filipijnen zijn de gevolgen van het fascisme zichtbaar: een systeem waar mensenrechten een verleden droom zijn.

Met dank aan Mike van Niehoff.