Vandaag is het Prinsjesdag en presenteerde de regering haar plannen voor het komende jaar. De cijfers van Rutte kunnen de waarheid niet verhullen: we leven in twee Nederlanden. Hoe krijgen we Nederland BIJ1?

Amsterdam is de eerste gemeente waar BIJ1 een zetel in de gemeenteraad heeft en ik sta in een van de mooiste stadsdelen van de stad, Amsterdam Zuid-Oost, in de H-Buurt. Afgelopen zomer is Amsterdam Zuidoost overvallen door een geweldsgolf. Vijf mensen zijn neergeschoten of doodgestoken. Bijna iedereen in onze hechte gemeenschap kent wel iemand die getroffen is.

Ik sta hier omdat dit stadsdeel in één van de rijkste steden van het land ligt, maar desondanks kampt met grote sociale en economische problemen. Het verhaal van Zuidoost is het verhaal van mensen door het hele land, die ondanks onze relatieve welvaart toch moeite hebben zich staande te houden en volwaardig mee te doen. Niet omdat zij dat niet willen. Maar omdat het systeem ze dat niet toelaat.

Zoals we de geweldsproblemen in Zuidoost alleen kunnen oplossen door structurele onrechtvaardigheden in het onderwijs, huisvesting en de zorg weg te nemen, zo kunnen we de problemen van ons land ook alleen aanpakken door verder te kijken dan de oppervlakte. We zullen moeten werken aan structurele verandering.

In Den Haag presenteert de regering vandaag haar plannen voor het komende jaar. Tegenover Kamerleden en andere hoogwaardigheidsbekleders houdt de koning namens de regering een verhaal over economische groei en het terugdringen van de staatsschuld. Maar de cijfers van Rutte kunnen de waarheid niet verhullen die hier in de Bijlmer zo voelbaar is: We leven in twee Nederlanden.

• Het Nederland waarin de werkloosheid afneemt is ook het Nederland waarin een witte man met een strafblad eerder aan een baan komt dan een man met een Arabische achternaam zonder strafblad.
• Het Nederland dat prat gaat op homo-acceptatie is ook het Nederland waar met de dood bedreigde homoseksuele vluchtelingen moeten laten zien ‘gay genoeg’ te zijn om hier te mogen blijven.
• Het Nederland dat de rest van de wereld aanspreekt op het schenden van mensenrechten is ook het Nederland dat actief meewerkt aan de dood van vluchtelingen die verdrinken in de Middellandse Zee.
• Het Nederland van de groeiende koopkrachtcijfers is ook het Nederland waar een kwart van de huurders na het betalen van de huur niet genoeg geld overhoudt voor de andere vaste lasten en boodschappen.
• En het Nederland dat in haar grondwet belooft dat iedereen gelijk behandeld wordt is ook het land waarin burgers en agenten regelmatig de noodklok luiden over racisme en seksisme binnen het nationale politiekorps

Pas wanneer de politiek deze waarheden onder ogen komt, pas als we eerlijk durven zijn over die tegenstellingen en verdeeldheid, pas wanneer we die structurele ongelijkheden in onze maatschappij durven aan te pakken kunnen we als samenleving BIJ1 komen om de grote uitdagingen van deze tijd het hoofd te bieden.

Sinds ik me uitspreek over racisme in ons land krijg ik heftige reacties. Maar tegenover de negativiteit staan de inspirerende verhalen van al die mensen die doen waar BIJ1 voor staat: systeemverandering afdwingen.

• Zo heb ik het afgelopen jaar kennis gemaakt met Jason. Hij heeft jaren te maken gehad met de jeugdzorg zonder zich echt gehoord te voelen. Tot hij in zijn eigen woorden ‘na 135 zorgverleners eindelijk iemand tegen kwam die zijn eigen ervaringen durfde te delen’, waardoor Jason dat ook kon. Nu zet hij zich in voor een liefdevolle jeugdzorg waar ervaringsdeskundigheid een belangrijke plek inneemt.
• Of Elvis. Geïnspireerd door een video van Greta Thunberg, werkt de 25 jarige Elvis aan een ambitieus plan om eerst zijn eigen buurt en dan heel Zuidoost te voorzien van lokale en duurzame energie. Hij wil een windmolen laten bouwen die in gemeenschappelijk bezit is van de bewoners om zo de energiekosten naar beneden te brengen.
• Of de alleenstaande moeder Helen, uit Rotterdam, wiens zoon Orlando in tegenstelling tot zijn witte klasgenoten geen VWO maar een HAVO-advies kreeg van zijn leraar, om het hem niet ‘onnodig moeilijk’ te maken. Helen ging in gesprek met de school en dwong af dat hij alsnog zijn VWO-advies kreeg.

Het Nederland van de insituties is vastgelopen.

De broodnodige systeemverandering komt niet van boven, wij dwingen haar zelf af.

• Niet de ministers pakken de onmenselijkheid in onze zorg aan, dat doen we zelf; het zijn de demonstrerende verpleegkundigen in Den Haag of ervaringsdeskundigen zoals Jason die actie ondernemen.
• Het is niet het kabinet dat de klimaatcrisis serieus neemt; het zijn jongeren zoals Elvis, de activisten van Extinction Rebellion en de scholieren die elke vrijdag staken die het debat aanzwengelen.
• Niet de minister-president pakt institutioneel racisme aan, integendeel; het zijn kinderen zoals Orlando, moeders als Helen en activisten die hun woord, hun pen en soms zelfs hun lichaam inzetten om zaken ten goede te keren.

“De broodnodige systeemverandering komt niet van boven, wij dwingen haar zelf af.”

De afgelopen veertig jaar hebben de rechtse partijen de sociale zekerheden van onze maatschappij afgebroken en belangrijke publieke diensten in de uitverkoop gezet. De gevestigde linkse partijen hebben zich uit angst macht te verliezen laten meevoeren door deze gure neoliberale wind. Bezuinigingen op de sociale zekerheid, stijgende prijzen voor huurwoningen en het afschaffen van de basisbeurs voor het hoger onderwijs waren allemaal niet mogelijk geweest zonder linkse steun.

Nederland heeft haar sociale waarden in de steek gelaten.De opkomst van openlijk racistische en extreem-rechtse politieke partijen is hier het directe gevolg van.

Op 1 augustus ging het burkaverbod in. En waar deze wet werd verkocht alsof hij islamitische vrouwen zou bevrijden is het tegenovergestelde waar. Een wet die vrouwen verhinderd gebruik te maken van basale voorzieningen als het openbaar vervoer, gezondheidszorg en scholen helpt helemaal niemand. Met de oproep van het Algemeen Dagblad om vrouwen met burka gewelddadig onder burgerarrest te plaatsen kwam de ware aard van deze wet al snel naar boven.

Maar Nederland pikt het niet langer. De openlijke moslimhaat die zo gewoon is geworden werd overwonnen door de zachte stemmen die zo vaak overschreeuwt worden. Onder de hashtag boerkabuddies verenigden mensen uit alle hoeken van het land zich om vrouwen in gezichtsbedekkende kleding hun hulp aan te bieden en veilig over straat te begeleiden.

Het Nederland dat de media zo graag neerzet, waarin mensen tegenover elkaar staan verloor het van het Nederland waarin diversiteit ons juist BIJ1 bracht.

Nederland wordt beter. Het is gemakkelijk de hoop te verliezen als je kijkt naar de menselijkheidscrisis in onze verpleeghuizen, ziekenhuizen en scholen, de discriminatie waar mensen van kleur, moslims, joden en mensen mensen met een beperking, en mensen uit de LHBTQI+ gemeenschap dagelijks tegenaan lopen of de klimaatcrisis die we moeten confronteren. Maar waar in het Nederland van boekhouders en bestuurders problemen pas bestaan als ze in de koopkrachtcijfers zijn terug te lezen, weten Jason, Elvis en Helen wel beter.Willen we de uitdagingen waar we voor staan het hoofd bieden, dan moeten we de twee Nederlanden BIJ1 brengen.

• We kunnen de menselijkheid in de zorg alleen terugbrengen als we luisteren naar zorgvragers en ervaringsdeskundigen.
• We kunnen de klimaatcrisis alleen oplossen als niet de grote vervuilers en producenten maar de wetenschappers en activisten die haar serieus nemen en doorgronden een plek aan tafel krijgen.
• En we kunnen institutioneel racisme alleen uitbannen door haar pijnlijke waarheden keer op keer te blijven delen.

We verdienen allemaal een menselijke zorg, een rechtvaardige energietransitie en een onderwijssysteem waarin iedereen dezelfde kansen heeft.We hebben elkaar nodig. Het zal niet altijd makkelijk zijn om tot elkaar te komen. Soms zullen we elkaar verkeerd begrijpen of zullen we geconfronteerd worden met pijnlijke waarheden over onszelf en onze overtuigingen. Maar veel vaker zullen we elkaar verrassen, inspireren en omarmen. Als we dat doen dan is een menselijke, rechtvaardige en gelijkwaardige samenleving mogelijk.