Vorige week overleed een 23-jarige man in Amsterdam nadat de politie hem neerschoot. Uit de verklaring van de politie blijkt dat de man volgens hen ‘verward gedrag’ vertoonde en een mes bij zich droeg. Het is helaas het zoveelste geval waar een persoon die onbegrepen gedrag vertoonde onder verantwoordelijkheid van de politie is overleden, een zeer zorgwekkende trend.

Op beelden van de Amsterdamse nieuwszender AT5 is te zien hoe de man in een binnentuin rondliep, aan beide kanten omringd door agenten. Volgens de politie liep de man ondanks herhaaldelijk waarschuwen op de agenten af. Op de beelden is te zien hoe de man rustig een aantal stappen naar voren zette, tot stilstand kwam en vervolgens hardhandig naar de grond wordt gewerkt door een agent met politiehond, die hem van achteren benaderde. De man schrikt hier hoor- en zichtbaar van en enkele seconden later klinken drie schoten waaraan de man komt te overlijden.

Frank Paauw, hoofdcommissaris van de regionale eenheid Amsterdam, gebruikte de tragedie al snel om te lobbyen voor stroomstootwapens. Het is niet voor het eerst dat de politie zaken misbruikt of zelfs liegt om de invoer van deze wapens te kunnen bewerkstelligen.

Het is de 12e situatie waarin een persoon dit jaar (2020) onder verantwoordelijkheid van de Nederlandse politie is overleden, zo laat Controle Alt Delete weten. Maar liefst 9 van hen vertoonden onbegrepen gedrag, waar de politie in al deze gevallen ook van tevoren op geattendeerd werd. Als we dit breder trekken, zien we meer zorgelijke cijfers: tussen 2016 en 2019 overleden eerder al 33 mensen onder verantwoordelijkheid van de politie, meer dan de helft van hen vertoonde ook onbegrepen gedrag.

De dodelijke afloop van veel van deze zaken geeft aan dat politie haar kerntaak van de-escalatie niet kan uitvoeren. In situaties waar duidelijk behoefte is aan specialistische en psychiatrische zorg en een zorgvuldige benadering, worden mensen in plaats daarvan onder schot gehouden en zien we regelmatig gewelddadige arrestaties. Het gebrek aan kennis en verkeerde aannames over (geestelijke) gezondheid – ook wel validisme genoemd – kost mensenlevens. Levens die met het juiste antwoord op de zorgvraag misschien gered hadden kunnen worden.

Het is niet te verklaren: een zelfbenoemde verzorgingsstaat, waarin geen onderscheid tussen crimineel en zorgbehoevende wordt gemaakt.

Jason Bhugwandass tijdens de campagne kick-off in februari

Door deze cijfers en de vele beelden van arrestaties met een geweldadige afloop moeten we vaststellen dat de politie niet in staat is om goed te reageren op deze situaties. In de meeste gevallen vormen de mensen die de stempel ‘verward gedrag’ krijgen vooral een gevaar voor zichzelf. In dat soort gevallen moet er beroep kunnen worden gedaan op een team van specialisten die de kennis en expertise wel hebben om rustig en verstandig met de situatie om te gaan, in plaats van een tot de tanden bewapend team, inclusief politiehonden, die de boel vaak alleen maar verder laat escaleren.

Wat BIJ1 betreft is het tijd voor grondige hervormingen bij de politie, zowel in de rol die zij in de samenleving vervullen, als hoe zij deze uitvoeren.

• Er moet een verbod komen op gevaarlijke arrestatietechnieken.
• Er moeten heldere regels komen over omgangsvormen, taalgebruik en handelingen.
• De kennis van ervaringsdeskundigen moeten worden ingezet in de meldkamer en bij de training van zorgverleners.
• Er moet veel meer transparantie komen op het gebied van contact tussen burgers en politie, zeker als de gevolgen leiden tot verwondingen of zelfs overlijden.
• Vuurwapens moeten verdwijnen uit de basisbewapening en alleen nog in uitzonderlijke gevallen worden gedragen.
• De praktische onschendbaarheid van de politie moet worden ontmanteld.
• Het inzetten van dieren (zoals honden en paarden) om geweld te gebruiken moet worden verboden.

Alleen met drastische veranderingen kunnen we toewerken naar een samenleving waar onduidelijk gedrag niet direct leidt tot overlijden wanneer je in contact komt met de politie. Een samenleving waar iedereen op een rechtvaardige manier kan rekenen op de zorg die nodig is.