De Nederlandse zorg is duur, heeft lange wachtlijsten en wordt overheerst door een wirwar van regels en papierwerk. BIJ1 vindt dat de zorg toegankelijker en meer persoonsgericht moet worden. De zorg in Nederland is op dit moment geprivatiseerd. BIJ1 wil daar een einde aan maken en een Nationaal Zorgfonds oprichten. In het eerste deel van dit tweeluik richten we ons op de transzorg. Dit is bij uitstek een specialisatie binnen de zorg waar hulpvragers te weinig zelfbeschikking hebben (oftewel: zelf beslissingen kunnen nemen over hun eigen identiteit en lichaam).

Waar lopen trans personen in de zorg tegenaan en hoe wordt dit veroorzaakt? Hoe kan er gezorgd worden voor meer zelfbeschikking voor trans personen met een zorgvraag? En hoe draagt een Nationaal Zorgfonds bij aan de oplossing voor deze problemen?

Transzorg schiet tekort

De toegankelijkheid en kwaliteit van zorg voor trans personen is schrikbarend. Alleen al voor een intakegesprek lopen wachttijden op tot wel twee jaar. Er zijn dan ook maar een paar plekken in Nederland waar je voor een transitietraject terecht kunt. Daarnaast is er te weinig aandacht voor begeleiding van mentale gezondheid, en is er sprake van standaard behandeltrajecten die amper tot niet op maat gemaakt worden voor de hulpvrager. 

Het Nederlandse zorgsysteem maakt gebruik van het DSM-5 handboek, waarin trans-zijn gekwalificeerd wordt als een psychiatrische stoornis. Voordat trans personen überhaupt medische hulp kunnen ontvangen, moeten zij eerst langs een keuringspsycholoog voor deze stigmatiserende diagnose. Daarnaast zijn er voor kleine ingrepen met betrekking tot gender al snel meerdere beoordelingen en handtekeningen nodig, om ervoor te zorgen dat de de behandeling vergoed wordt door de verzekeraar. Dit verhoogt de administratiedruk. De langere wachttijden die mede hierdoor ontstaan, zorgen daarnaast voor bijkomende psychische stress voor zorgvragers. Dit leidt tot verergering van problematiek en uiteindelijk tot de behoefte aan méér zorg. 

Daarnaast is het aanbod van zorg te laag. Binnen geneeskunde en de psychologie wordt er weinig tot geen aandacht aan besteed, en zijn er geen mogelijkheden om te specialiseren in transzorg en genderdiversiteit. Artsen, psychologen en andere hulpverleners die zich toch willen specialiseren – ze zijn er gelukkig steeds meer – moeten dit op eigen houtje doen. Tot voor kort waren het UMC Amsterdam (locatie VU) en het UMC Groningen de enige plekken waar je voor transitietrajecten terecht kon. Inmiddels is er in Nijmegen ook een behandelcentrum voor trans personen en er zijn diverse commerciële instellingen die behandelingen en begeleiding aanbieden – die overigens vaak niet volledig verzekerd wordt door verzekeraars. Echter, de vraag naar zorg is nog altijd vele malen hoger dan het aanbod.

Hoe een Nationaal Zorgfonds kan bijdragen aan betere transzorg

Het huidige poortwachtersysteem van wantrouwen moet plaats maken voor een systeem van vertrouwen. Zorg moet niet gericht zijn op het ‘normaal’ maken van mensen, maar op het verhogen van de levenskwaliteit. We schrappen daarom de diagnose door een keuringpsycholoog en gaan uit van het recht op zelfbeschikking: de zorgvrager bepaalt met behulp van passende begeleiding, informatie en ondersteuning zelf welke behandelingen die wil ondergaan volgens het principe van informed consent. Daarnaast werken we niet meer met contracten met zorgaanbieders: jij mag zelf kiezen door wie je behandeld willen worden.

BIJ1 ziet dat om de transzorg beter te maken, je de zorg daarbij uit de handen van de markt moet halen. Daarom pleiten wij voor een Nationaal Zorgfonds, dat het systeem van de vele verzekeraars vervangt en ervoor zorgt dat iedereen toegang heeft tot passende zorg. Concurrentie en kostenbesparing zijn verleden tijd. In plaats van geld staat de mens centraal, en daarmee de vrijheid om zelf een zorgverlener en behandeling te kiezen. Zo bouwen we aan een zorgsysteem op basis van vertrouwen in hulpvragers, ervaringsdeskundigen en opgeleide professionals.

Doordat het Nationaal Zorgfonds betaald wordt door middel van belastingen draagt iedereen bij aan toegankelijke zorg voor ons allemaal, zonder de drempel van een eigen risico. Hoe hoger je inkomen, hoe meer je bijdraagt aan de zorg. Zorgpremies en zorgtoeslag vervallen hiermee. Het Nationaal Zorgfonds maakt daarbij ook een einde aan het eigen risico.

Kortom: het Nationaal Zorgfonds zorgt voor drastische versimpeling en vermindering van administratiedruk, kwaliteitsverhoging, meer toegankelijke zorg en meer zelfbeschikking voor hulpvragers. Geld komt terecht waar het hoort en gaat de kwaliteit van leven dienen in plaats van bepalen.

Lees in het hoofdstuk “zorg” en het hoofdstuk “recht op zelfbeschikking” meer over onze plannen om deze onderwerpen te verbeteren. 

Deze tekst kwam tot stand met behulp van Rebekka Timmer, kandidaat #3 op onze lijst, en vreer verkerke [bewust met kleine letters, red.], fractievertegenwoordiger van BIJ1 in Amsterdam. vreer is tevens oprichter van Principle 17, voor transzorg op maat en op basis van mensenrechten.